سامانه صورتحساب الکترونیکی

کلیدی‌ترین مؤلفه برای تحقق اهداف قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان استفاده از یک سامانه محوری با قابلیت‌هایی در زمینه تبادل موثر اطلاعات میان مؤدیان و سازمان امور مالیاتی کشور است. این سامانه تحت عنوان سامانه مؤدیان و در قالب مرجع نهایی ثبت، صدور و استعلام صورتحساب‌های الکترونیکی مؤدیان معرفی شده است که از ارکان نظام مالیاتی هوشمند محسوب می‌شود. سامانه مؤدیان از چندین زیر سامانه اصلی و فرعی تشکیل شده که این زیر سامانه‌ها در یک پیکربندی یکپارچه، الزامات و کارکردهای مورد نیاز سازمان امور مالیاتی و مؤدیان را در زمینه‌هایی چون جمع‌آوری اطلاعات و محاسبه مالیات ارزش افزوده، ارتقاء ارائه خدمات الکترونیکی و تسهیل تعامل مؤدیان با سازمان فراهم آورده است. بر اساس مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰، محاسبه مالیات بر ارزش افزوده مؤدیان بر اساس اطلاعات صورتحساب‌های الکترونیکی ثبت شده در این سامانه انجام خواهد شد.

این سامانه تحت عنوان سامانه مؤدیان و در قالب مرجع نهایی ثبت، صدور و استعلام صورتحساب‌های الکترونیکی مؤدیان معرفی شده است که از ارکان نظام مالیاتی هوشمند محسوب می‌شود.

کلیه صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی و حتی عرضه‌کنندگان کالاها و خدماتی که به موجب قانون مالیات بر ارزش افزوده و سایر قوانین از مالیات و عوارض معاف هستند، همچنین فعالان اقتصادی مستقر در مناطق آزاد تجاری‌- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی که حجم معاملات سالانه آنها از مبلغی که به پیشنهاد سازمان به تأیید هیأت وزیران می‌رسد، بیشتر باشد، مکلف به عضویت و ثبت معاملات خود در سامانه مودیان هستند.

در سامانه مؤدیان هر مؤدی دارای یک کار پوشه اختصاصی است که تبادل اطلاعات بین مؤدی و سازمان صرفاً از طریق این کار پوشه انجام می‌گیرد. مؤدیان می‌توانند در کارپوشه کلیه اطلاعات مالی و مالیاتی خود را مشاهده کنند. و ضمن پیگیری فرآیندهای مالیاتی پرونده، درخواست‌های خود را نیز از طریق این کارپوشه به سازمان ارائه کنند. در واقع کارپوشه به عنوان تنها درگاه ارتباطی مؤدی با سازمان امور مالیاتی کشور شناخته شده است. در اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مؤدیان فعالان اقتصادی به عنوان فروشنده کالا یا ارائه کننده خدمت مکلفند پس از ثبت نام و عضویت در سامانه مؤدیان برای کلیه فروش های کالا و خدمات خود صورتحساب های الکترونیکی منطبق با استانداردهای سازمان امور مالیاتی را صادر و اطلاعات آن را به سامانه مؤدیان ارسال کنند. این

فعال بودن کارپوشه مؤدی در سامانه مؤدیان به این معنی است که او از نظر سازمان، شرایط لازم برای دریافت مالیات و عوارض ارزش افزوده از خریداران را دارد

اطلاعات پس از صحت‌سنجی و ثبت در پایگاه اطلاعاتی سامانه مؤدیان مبنای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده مؤدیان قرار خواهد گرفت. مؤدیان از طریق امکانات این سامانه در کارپوشه خود می‌توانند نسبت به مشاهده و تایید صورتحساب‌های الکترونیکی صادره در جریان مبادلات تجاری خود، اقدام نمایند. فعال بودن کارپوشه مؤدی در سامانه مؤدیان به این معنی است که او از نظر سازمان، شرایط لازم برای دریافت مالیات و عوارض ارزش افزوده از خریداران را دارد. در صورتی که مؤدی شرایط لازم برای دریافت مالیات و عوارض ارزش افزوده از خریداران را از دست بدهد، سازمان موظف است بلافاصله کار‌پوشه وی را در سامانه مؤدیان غیر فعال نماید. در این شرایط بانک مرکزی موظف است ترتیبی اتخاذ کند که به محض غیر فعال شدن کارپوشه مؤدی در سامانه مودیان، کلیه دستگاه‌های پایانه فروشگاهی مرتبط با آن، غیر فعال شوند.

اشخاص مشمول قانون به منظور عضویت اولیه در سامانه مؤدیان و ایجاد کارپوشه خود در این سامانه ابتدا به درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس my.tax.gov.ir وارد می‌شوند و سپس از بخش داشبورد مدیریتی نسبت به «عضویت در سامانه مودیان و ایجاد کارپوسه» با انتخاب کلید مربوطه مطابق شکل شماره (۴) اقدام می‌کنند. همچنین مؤدیان پس از ایجاد کارپوشه می‌بایست نسبت به تکمیل عضویت خود در سامانه مؤدیان اقدام نمایند. در این راستا، پس از ورود به کارپوشه از بخش عضویت شناسه، یکتای حافظه مالیاتی خود را دریافت می‌کنند.

my.tax.gov.ir

در ادامه فرآیند تکمیل عضویت، مؤدیان باید نسبت اعلام مشخصات ابزارهای پرداخت و شماره حساب‌های بانکی خود در کار پوشه اقدام کنند. مؤدیان در اجرای قانون می‌بایست برای فروش کلیه کالا و خدمات خود صورتحساب الکترونیکی صادر کنند و برای این منظور نیاز مند تهیه پایانه فروشگاهی منطبق با استانداردهای سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشند. هر صورتحساب دارای شماره منحصر به فرد مالیاتی با طول ثابت ۲۲ کاراکتر است که این شماره دارای بخش‌های اطلاعاتی خاص است. مؤدیان پس از صدور صورتحساب‌های الکترونیکی خود ملزم به از سال اطلاعات این صورتحساب‌ها به سامانه مودیان به شکل بر خط یا غیر برخط و بر اساس استانداردهای سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشند. چنانچه خریدار مصرف کننده‌نهایی نبوده و خود عضو سامانه مؤدیان باشد، می‌تواند صورتحساب‌های خرید خود را همچون فروشنده در کارپوشه خود مشاهده و نسبت به تأیید یا رد آنها اقدام نماید.

اشخاص مشمول قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان به منظور تمکین قانون مکلفند به:

• ثبت نام و عضویت در سامانه مؤدیان.
• تهیه و استفاده از پایانه‌های فروشگاهی.
• صدور صورتحساب‌های الکترونیکی در ازای فروش کالا/ خدمات و ارائه صورتحساب به خریدار.
• ارسال اطلاعات صورتحساب‌های الکترونیکی صادره به سامانه مؤدیان.
• اعلام شماره حساب یا حساب‌های بانکی، شناسه یکتای دستگاه کارتخوان بانکی (POS) یا درگاه‌های پرداخت الکترونیکی مورد استفاده برای فعالیت شغلی خود به سازمان.
• اعلام مراتب عدم امکان صدور صورتحساب الکترونیکی به علت بروز حادثه یا نقص فنی از طریق کار پوشه یا به هر طریق دیگری که سازمان اعلام می‌کند، حسب مورد به سازمان یا شرکت معتمد ارائه کننده خدمات مالیاتی.
• اعلام مراتب تعطیلی (موقت یا دائم) و یا انحلال واحد کسب و کار ظرف ده روز از تاریخ توقف بهره‌برداری از پایانه فروشگاهی از طریق کارپوشه حسب مورد به سازمان یا شرکت معتمد.
• اعلام تغییر شغل محل فعالیت، تغییر مالکیت یا اجاره واحد کسب و کار ظرف ده روز از طریق کار پوشه حسب مورد به سازمان یا شرکت معتمد.

با اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، محاسبه مالیات صرفاً بر اساس اطلاعات واقعی و قابل استناد صورتحساب‌هایی انجام می‌گیرد که از طریق پایانه‌های فروشگاهی مؤدی صادر شده و توسط مؤدی برای سازمان امور مالیاتی ارسال شده است. در این رویکرد، تحقق عدالت مالیاتی با حذف تشخیص مالیات به شکل سنتی و بر اساس نظر شخصی مامور مالیاتی و جایگزینی آن با پردازش اطلاعات موثق سیستمی، اتفاق خواهد افتاد.

در این قانون «اصل بر صحت اطلاعات ثبت شده مؤدی در سامانه مؤدیان است، مگر اینکه خلاف آن اثبات شود». با اجرای این قانون، ماموران مالیاتی دیگر حق مراجعه به محل فعالیت مؤدی و مطالبه دفاتر، اسناد و مدارک مؤدی و رسیدگی به آنها را ندارند، به جز در مواردی که مؤدی از ثبت نام در سامانه مؤدیان امتناع کرده باشد و یا مرتکب تخلفات مقرر در قانون شده باشد، تخلفاتی از قبیل:

• کتمان فعالیت یا معاملات؛
• خودداری از صدور صورتحساب الکترونیکی؛ و یا
• کم‌اظهاری یا بیش‌اظهاری در ثبت قیمت یا مقدار فروش.

برخی از مشوق‌ها و مزایای اجرای این قانون برای مؤدیان عبارتند از:

• صاحبان مشاغلی که فروش‌های خود را با استفاده از پایانه فروشگاهی انجام داده و کالاها و خدمات مورد نیاز خود را از واحدهای اقتصادی عضو سامانه مؤدیان خریداری می‌کنند، مشمول پاداش همکاری تا حداکثر مبلغ شصت میلیون ریال (معادل شش میلیون تومان) برای هر دوره مالیاتی خواهند شد که در واقع مجموع حداکثر میزان این مشوق‌ها در طی یک سال معادل ۲۴ میلیون تومان خواهد بود.
• همچنین در صورت ثبت نام مؤدی در سامانه مؤدیان و انجام تکالیف قانونی مربوطه، کلیه جریمه‌های متعلقه مالیات بر ارزش افزوده مربوط به سال ۱۳۹۶ و قبل از آن به مدت سه سال تعلیق خواهد شد و در صورت عدم ارتکاب تخلفات مقرر در قانون در طول زمان تعلیق و انقضای مهلت سه ساله، جریمه‌های تعلیق شده بخشوده می‌شود.
• به موجب ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی موظف به ارائه فهرست معاملات خود به سازمان بودند، اما در جریان اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، مؤدیانی که در سامانه مؤدیان ثبت نام و نسبت به صدور صورتحساب الکترونیکی و ارسال اطلاعات این صورتحساب‌ها به سامانه مؤدیان در مهلت مقرر اقدام می‌کنند، دیگر الزامی به ارائه فهرست معاملات موضوع ماده (۱۶۹) ق.م.م نخواهند داشت.
• همچنین اظهار‌نامه مالیات بر عملکرد این گروه از مؤدیان نیز در صورت انطباق با اطلاعات موجود در پایگاه داده سازمان امور مالیاتی کشور و عدم وجود مغایرت، بدون رسیدگی پذیرفته می‌شود.
• علاوه بر این، آن دسته از مؤدیانی که تمامی تکالیف مقرر در این قانون را رعایت کرده‌اند و از نرم‌افزارهای حسابداری مورد تایید نظام پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان استفاده می‌کنند، از ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک موضوع قانون مالیات‌های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده مستثنی خواهند بود.

در اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان تمامی خریداران، بابت خرید کالا و خدمات خود از فروشندگان، صورتحساب دریافت می‌کنند. در صورتی که خریدار خود مؤدی بوده و خریدش را بابت کسب و کار خود انجام داده باشد، صورتحساب صادر شده توسط فروشنده به صورت خودکار به کارپوشه مؤدی خریدار منتقل می‌شود و به عنوان اعتبار مالیاتی برای او منظور می‌شود. این مؤدی موظف است طرف سی روز از تاریخ درج صورتحساب الکترونیکی در کارپوشه مؤدیان نسبت به اعلام پذیرش یا عدم پذیرش این صورتحساب اقدام کند و عدم اظهار نظر وی ظرف مدت سی روز به منزله تأیید صورتحساب می‌باشد. چنانچه خریدار مصرف کننده‌نهایی باشد و خرید خود را بابت مصرف شخصی از فروشندگان مجهز به پایانه فروشگاهی و از طریق شبکه پرداخت بانکی انجام داده باشد، از هر ده صورتحساب الکترونیکی صادر شده برای وی یک صورتحساب به صورت قرعه‌کشی بر خط انتخاب شده و دو برابر مبلغی را که بر اساس آن صورتحساب به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نموده، به عنوان جایزه دریافت می‌کند. کلیه خریداران اعم از مؤدی و مصرف کننده‌نهایی می‌توانند با توجه به امکانی که سامانه مؤدیان در اختیار ایشان قرار داده است، نسبت به استعلام و بررسی صحت و اعتبار صورتحساب‌های دریافتی از فروشندگان اقدام نمایند.

در قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، تخلفاتی در خصوص عدم رعایت تکالیف مؤدیان به شرح موارد زیر در نظر گرفته شده که جرایم نقدی نسبتاً بازدارنده‌ای نیز برای این موارد منظور شده است:

• عدم صدور صورتحساب الکترونیکی
• عدم عضویت در سامانه مؤدیان و عدم استفاده از پایانه فروشگاهی یا حافظه مالیاتی، استفاده از حافظه مالیاتی متعلق به سایر مؤدیان یا واگذاری حافظه مالیاتی خود به دیگران.
• عدم اعلام شماره حساب یا حساب‌های بانکی واحد اقتصادی که گردش مالی واحد از طریق آن انجام می‌شود.
• عدم تحویل صورتحساب به خریدار یا حذف یا مخدوش کردن صورتحساب.
• عدم اعلام بروز حادثه یا نقص فنی در پایانه فروشگاهی و تجهیزات مربوط به صدور صورتحساب الکترونیکی که منجر به عدم امکان صدور صورتحساب الکترونیکی خواهد شد، حسب مورد به سازمان یا شرکت معتمد ارائه‌کننده خدمات مالیاتی.
• عدم اعلام مراتب تعطیلی (موقت یا دائم) یا انحلال واحد کسب و کار و توقف بهره‌برداری از پایانه فروشگاهی به طور موقت یا دائم، در مهلت مقرر، حسب مورد به سازمان یا شرکت معتمد ارائه‌کننده خدمات مالیاتی.
• عدم اعلام تغییر شغل یا محل فعالیت، تغییر مالکیت یا اجاره واحد کسب و کار در مهلت مقرر، حسب مورد به سازمان یا شرکت معتمد ارائه‌کننده خدمات مالیاتی.

همچنین چنانچه شخص یا اشخاصی به قصد تقلب یا اخلال در نظام اقتصادی کشور اقدام به تولید، عرضه یا استفاده از تجهیزات سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری و پایانه‌های فروشگاهی معیوب یا تجهیزات معیوب‌کننده کنند، یا پایانه فروشگاهی خود یا دیگران را تخریب کنند، علاوه بر جبران ضرر و زیان، حسب مورد به یک یا چند مورد از مجازات‌های تعزیری درجه شش قانون مجازات اسلامی به غیر از حبس محکوم می‌شوند. تکرار این جرایم یا اقدام به آنها به شکل گروهی و سازمان‌یافته، مجازات‌های سنگین‌تری را برای متخلفین به دنبال خواهد داشت.

کلیه اشخاص مشمول مکلفند به ترتیبی که سازمان مقرر می‌کند، نسبت به ثبت نام در سامانه مؤدیان اقدام کنند. خرده‌فروشی‌ها و واحدهای صنفی که مستقیماً با مصرف‌کننده نهایی ارتباط دارند، علاوه بر عضویت در سامانه مؤدیان، موظف به استفاده از پایانه فروشگاهی می‌باشند.

در صورت عدم ثبت نام شخص مشمول قانون در سامانه مؤدیان یا عدم استفاده از پایانه فروشگاهی و صدور صورتحساب الکترونیکی، سازمان موظف است مراتب تخلف را به وی و مرجع صادر کننده مجوز فعالیت واحد متخلف اعلام کند. مرجع مذکور مکلف است حداکثر ظرف مدت یک هفته از اعلام سازمان، نسبت به اخطار کتبی به واحد متخلف اقدام کند. چنانچه واحد مذکور ظرف مدت ده روز از تاریخ دریافت اخطار، نسبت به عضویت در سامانه مؤدیان اقدام نکند، برای بار اول به مدت دو هفته و برای بار دوم از دو تا شش ماه با اعلام مرجع صدور مجوز، توسط نیروی انتظامی (و در مورد کسب و کارهای مجازی، توسط کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه) تعطیل یا مسدود خواهد شد. در صورتی که پس از گذشت پانزده روز، مرجع صادر کننده مجوز تعطیلی واحد متخلف را به نیروی انتظامی یا کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه ابلاغ نکند، سازمان موظف است رأساً تعطیلی واحد متخلف را به نیروی انتظامی یا کارگروه مذکور ابلاغ کند. در این صورت، مرجع صادر کننده مجوز، با متخلف در پرداخت مالیات و جریمه‌ها مسئولیت تضامنی خواهد داشت. در صورت تداوم تخلف واحد کسب و کار پس از گذشت یک سال، مجوز فعالیت واحد متخلف توسط مرجع صادر کننده مجوز ابطال خواهد شد. بانک مرکزی نیز موظف است درگاه‌ها و پایانه‌های پرداخت واحد متخلف را در زمان تعطیلی یا تعلیق فعالیت آن واحد مسدود کند.